مرغ آتشخوار, تلخیص از مرزبان نامه Marzban-nameh

رامی هند را ندیمی بود هنربرور و دانش پرست و سخنگزار که هنگام محاوره، دُر در دامن روزگار پیمودی. روزی در میان حکایت از نوادر و اعاجیب بر زبان او گذشت که من مرغی را دیده‌ا‌م آتشخوار که سنگ تافته و آهن گداخته فرو خوردی.  ندماء مجلس جمله بر این حدیث انکار کردند و همه بتکذیب او زبان بگشودند، و هر چند ببراهین عقل و دلایل علم، جواز این معنی‌ می‌‌نمود سود نمی‌داشت. با خود اندیشه کرد که حجاب این شبهت از پیش دیده افحام این قوم جز بمشاهده حس بر نتوان گرفت.  همان زمان از مجلس شاه بیرون آمد و روی بصوب بغداد نهاد و مدتی‌ دراز منازل و مراحل می‌‌نوشت و مخاوف و مهالک می‌سپرد تا آن جاییکه رسید که شتر مرغی چند بدست آورد و در کشتی مستصحب خویش گردانید و سوی کشور هندوستان منصرف و توفیق سعادت رفیق راه او آمد، تا در ضمان سلامت بنزدیک درگاه شاه آمد. شاه از آمدن او خبر یافت، فرمود تا حاضر آمد. چون بخدمت پیوست، رسم دعا و ثنا را اقامت کرد. رامی پرسید که "چندین گاه سبب غیبت چه بوده است؟" گفت: "فلان روز در حضرت حکایتی بگفتم که مرغی آتشخوار دیده‌ام مصدق نداشتند و از آن استبداعی بلیغ رفت؛ نخواستم که نام من در جمله یاوه گویان دروغ باف ترفند تراش برآید برخاستم و به بغداد رفتم تا ببدرقه اقبال و با مقصود باز آمدم و اینک مرغی چند آتشخوار آوردم تا آنچه از من بخبر شنیدند، بعیان ببینند و نقشی‌ که در آینه عقل انسان مرتسم نمی‌شد از تخته حس بصر برخوانند

رامی گفت: "مرد که بپیرایه خرد و سرمایه دانش آراسته بود و جز راست نگوید لیکن سخنی که در اثبات آن عمر یکساله صرف باید کرد ناگفته اولیتر
"
تلخیص از مرزبان نامه
 *******

 مرزبان‌نامه کتابی‌ست نوشتهٔ اسپهبد مرزبان‌بن رستم‌بن شهریاربن شروین‌بن رستم‌بن سرخاب‌بن قارن آملی. بعدها سعدالدین وراوینی آن را از لهجه طبری به فارسی دری نقل کرد. این اثر یکی از آثار ارزنده زبان فارسی است که در نیمه اول قرن هفتم میان سالهای ۶۱۷-۶۲۲ از گویش طبری باستان به زبان پارسی دری نوشته شد. این کتاب در نه باب و یک مقدمه و یک ذیل است. مرزبان نامه از زبان حیوانات و به تقلید از کلیله و دمنه نصرالله منشی نوشته شده‌است. درواقع نویسنده کتاب از طریق داستانهای غیر مستقیم واز زبان حیوانات پند و اندرزهای خود را به پادشاه زمان خود می‌گوید. این روش در میان دانایان هندی و ایرانی رواج داشت و در ایران پس از اسلام نیز ادامه یافت. پیش از سعدالدین یکی از فضلای ملطیه موسوم به محمدبن غازی که نخست دبیر و سپس وزیر سلیمان شاه بن قلج ارسلان(۵۸۸-۶۰۰)بوده‌است در سال ۵۹۸ وحدود ده سال پیش تر از وراوینی این کتاب را اصلاح و انشا نموده و آن را روضه العقول نامیده‌است. به قول شادروان بهار«روضه العقول و مرزبان نامه دو همزادند از یک پستان شیرخورده در کنار یک دایه پرورش یافته الا اینکه لغات تازی غریب در روضه العقول بیشتر از مرزبان نامه به کاررفته و شعر پارسی در آن کمتر استشهاد شده‌است.» مرزبان نامه از نوع ادب تمثیلی(فابل)محسوب می‌شود ونثر آن فنی است
 Text:Wikipedia Farsi