 |
| منطقه طالب آباد و موقعیت آن نسبت بدهات اطراف و شهر‌هایی که به آن نزدیک است |
 |
| دورنمایی از تپه میل |
 |
| دهقان طالب آبادی در لباس پشته کشی |
 |
| آسیاب سیاری که گاهگاهی بده طالب آباد آماده گندم و جوی اهالی را آرد میکند |
 |
| منظره‌ای از بازی دختر گریه می‌کنه |
 |
| حمل چوب خشک شده پنبه برای مصرف داخلی |
 |
| در ده طالب آباد اگر کسی وزن خود را خواسته باشد بداند به این صورت قپانش میکنند |
از نظر تقسیمات کشوری ده طالب آباد جزو دهستان غار (غار شرقی) ، شهرستان ری، استان مرکزی است که در جنوب تهران ، جنوب شرقی شهرستان ری در شمال جلگه ورامین در ارتفاع ۹۷۵ از سطح دریا قرار گرفته است. دهاتی که در اطراف این منطقه واقع شده‌اند: قلعه نو در شمال ، شمس آباد در مشرق ، قمی آباد در مغرب ، جنوب آن ده قرجک واقع شده است. راه عمومی طالب آباد جاده آسفالته‌ای است که در هفت کیلومتری جنوب تهران از محلی بنام سه راه ورامین در شمال شهر ری بسمت شرق منحرف میگردد. جهت جلگه شمال غربی جنوب شرقی است که حد شمالی آن در جنوب تهران پیچی زده به جلگه غار غربی و شهریار متصل میگردد. ولی جنوب آنرا سیاه کوه و مناطق کویری در بر میگیرد. سمت مشرق را کوه‌های سه پایه (۲۲۳۷) و قره آغاج (۲۶۲۱) فرا گرفته است که هر دو از شعب رشته کوه‌های البرز بشمار میروند و پایان گوشه جنوب شرقی آنرا کوه سورک فرا گرفته است. در سمت مغرب ، این جلگه بکوه‌های "آراد" (۱۵۰۰ متر) و مره (۱۴۰۷ متر) منتهی میگردد. در حقیقت این جلگه ناودیسی است بین دو طاقدیس کوه‌های سه پایه و قره آغاج از طرفی و کوه‌های مره و آراد کوه از طرف دیگر که هر دو کوهستان دارای جهتی موازی با جهت جلگه مورد نظر ما می‌باشد. طاقدیس شمالی که خود امتدادی از کوه‌های البرز است تقریبا حدود ۵۰ کیلومتر دیواره شمالی و شمال شرقی جلگه را تشکیل میدهد و تنها دره جاجرود است که این دیواره را شکافته و بدو قسمت مجزا تقسیم میکند که قسمت غربی آن بنام کوه‌های سه پایه و قسمت شرقی آن بنام کوه‌های قره آغاج شهرت دارد. در قسمت جنوب غربی ابتدا کوه‌های آراد و سپس کوه مره با وسعت زیاد خود دیواره این قسمت را تشکیل داده‌اند و حد جنوبی این کوه‌ها را دریاچه نمک قم فرا میگیرد.
تپه‌های تاریخی فراوانی در این منطقه وجود دارد که بزرگترین و مشهورترین آنها تپه میل است. این تپه در نزدیکی چاله طرخان حدود ۳-۴ کیلومتری شمال غربی طالب آباد واقع شده است. تپه میل از بناهای دوره ساسانی است که توسط موزه ایران باستان تعمیر شده و در محل نیز موزه کوچکی برای آن ترتیب داده شده است که بعضی اشیا پیدا شده در محل را در آن نگهداری میکنند. بزرگترین سند در مورد تاریخ ده طالب آباد "تپه طالب آباد" در کنار جاده آسفالته تهران ورامین است. کهنه‌ترین اثار باستانی یافته شده در تپه طالب آباد متعلق به اواخر عهد ساسانی و اوایل اسلامی و جدیدترین آنها بزمان سلجوقیان و قرن ششم تشخیص داده شد.
نخستین سندی که از ده طالب آباد در دست است حاکی از این است که در سال ۱۲۹۷ قمری یعنی در زمان سلطنت ناصر الدین شاه قاجار ، محمد خان نائینی سفر نامه‌ا‌ی بنام "کتابچه خوار از بلوکات معتبره تهران" نگاشته است. در همان زمان طایفه‌ای در حدود ۲۰۰-۳۰۰ خانوار از اطراف شیراز بدین ناحیه مهاجرت میکنند و در گل تپه و شمس آباد و قلعه نو و طالب آباد ساکن میشوند، یکی از بزرگان این مهاجرین که فرزند حاج نبی نامی بوده قلعه شمس آباد کنونی را می‌سازد.
نخستین سند ملکی از طالب آباد مربوط بسال ۱۳۱۱ قمری است. در این زمان مالک ده فخرلملوک از شاهزاده‌های قاجار بوده که پس از مرگش ده چندین دست گشته و در نهایت به رئیس قاجار طایفه دولو فروخته میشود. در سال بعد او سهم خود را به برادرش میفروشد. به این ترتیب مشخص میشود که ده طالب آباد در آغاز متعلق به شاهزادگان قاجار بوده است.
در سال ۱۳۲۶ قمری از طایفه شیرازی مهاجر که در ده طالب آباد ساکن شده بودند فرزند کربلای محمد اسماعیل طالب آبادی بنام احمد فلاح شیرازی بمقام کدخدایی می‌رسد و بنام کدخدا احمد مشهور میگردد. کدخدا احمد بفکر خرید قسمتی از سهام ده افتاده که ابتدا بمرور سهم شاهزادگان قاجار را خریداری مینماید. کدخدا احمد از مقام کدخدایی به مقام مالکی می‌رسد. اندکی پس از این تاریخ سهام حاج معتمد هم توسط ارباب احمد خریداری شده و ارباب احمد به مکه رفته و از آن پس به حاج ارباب احمد شهرت می‌یابد. و مالکین کنونی ده فرزندان همین شخص هستند که در این نواحی به حاج ارباب بزرگ شهرت دارد.
وسعت قلعه طالب آباد آبعادی با حدود ۱۶۰ × ۱۶۰ متر را دارد. بنابراین ۲۵۶۰۰ متر مربع زمین زیر قلعه طالب آباد قرار داشته و تاکنون هم هیچ گونه تغییری نیافته است.
گندم ، جو ، صیفی ، پنبه ، چغندر ، پیاز ، یونجه ، حبوبات و انواع سبزی کشت نباتات و گوسفند ، بز ، گاو ، الاغ ، اسب ، مرغ و خروس دامپروری این منطقه است.
اصلاحات ارزی در ده طالب آباد: به هر یک از دهقانان ۴ هکتار زمین و سه ساعت آب از قنات شور و سه ساعت آب از قنات شیرین سهم رسید و اجاره سالیانه زمین و آب هر دهقان ۳ خروار گندم و ۴۰۰ تومن پول در مدت ۳۰ سال به توافق رسید. بزرگترین مساله برای دهات این نواحی موضوع آبیاری است که همیشه فکر دهقانان را بخود مشغول میکند. واحد آب در این نواحی "سنگ" است. و آن مقدار آب روانی است برابر ۶۲۵ سانتیمتر مربع در سطح بدون شیب جوی که در اصطلاح علمی برابر با ۱۲ لیتر در ثانیه محاسبه میگردد. خرید و فروش آب در این منطقه ساعتی است و ممکن است خرید موقّتی یا سالیانه باشد. سالیانه به این مفهوم که خریدار در مدت یکسال زراعی در گردش بین شش تا دوازده روز که آنرا "خوره" می‌نامند، در هر حوزه حق گرفتن یک‌ساعت آب را دارا است. در این نواحی علاوه بر ساعت و خوره واحد دیگری برای آب دارند و آنرا "طاق" می‌نامند. یک طاق آب عبارت است از یک شبانه روز یا ۲۴ ساعت آب که نیمی از آن شب و نیمی از آن روز محسوب میگردد. معمولاً دهقانان آب را در محلی تحویل گرفته و در محل دیگر تحویل میدهند. ده طالب آباد دارای دو رشته قنات است. که مجموعأ دارای ۱۲ سنگ می‌باشد و این دو رشته قنات: ۱- قنات شور ۲- قنات شیرین
اهالی ده طالب آباد کمتر به تقویم آشنا هستند. زنان بطور کلی به ماه‌های سال قمری اشنا هستند و تاریخ و روز و ماه قمری را خوب می‌دانند و کارها و احتیاجات خود را با این ماه تنظیم میکنند. مردان نیز آشنا یی بدینگونه ماه‌ها دارند ولی سر و کار آنها بیشتر با ماه‌های شمسی است ولی نه با نام فروردین ، اردیبهشت ، خرداد و... بلکه بجای آن نام دوازده گانه منطقه البروج را بکار میبرند. بترتیب فصول: ۱. حمل، ثور، جزا ۲. سرطان، اسد، سنبله ۳. میزان، عقرب، قوس ۴. جدی، دلو، حوت
دو ماه گرم تابستان را چله بزرگ و چله کوچک می‌دانند، مدت چله بزرگ ۴۰ روز و چله کوچک ۲۰ روز است. همچنین برای زمستان نیز چله بزرگ و چله کوچک بکار میبرند. ساعتی که برای نشان دادن وقت در این ده بکار میرود در گذشته بیشتر و امروز کمتر ایرانی کوک است چه آنرا طوری ترتیب میدهند که ساعت ۱۲ غروب میشود، ساعتها یی را که ساعت ۱۲ ظهر را نشان میدهند فرنگی کوک می‌نامند، البته بهمانگونه که غروب ساعتهای فرنگی کوک متغیر است ظهر ساعتهای ایرانی کوک هم متغیر است و بیشتر ظهر را از روی خورشید می‌فهمند و گاهی چوبی را مستقیم بزمین فرو برده هنگامی که سایه آن به حداقل طول خود رسید می‌فهمند که ظهر شده است ، ساعت ۱۲ صبح را "دسته" می‌نامند مثلا دو ساعت از دسته گذشته و یا ساعت سر دسته است.
این مونوگرافی بدون شک سر آمد کارهای مشابه است که از طرف موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی عرضه میگردد و جای خوشوقتی است که در این طریق پیشرفتی محسوس ملاحظه میشود.
احسان نراقی استاد و مدیر موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی
مونوگرافی ده طالب آباد" حاصل شش سال تحقیق نگارنده است از سال ۱۳۳۸ که به عضویت گروه تحقیق جامعه شناسی شهری پذیرفته شده و به تحقیق پرداختم. پس از یک سال مطالعه در امور روستایی از آغاز سال ۱۳۳۹ ماموریت یافتم که زیر نظر استاد ارجمند جناب آقای "دکتر شاپور راسخ" به تحقیق روستایی و مونوگرافی در این مورد تهیه نمایم.
جواد صفی نژاد
دانشکده علوم اجتماعی و تعاون ، ۱۳۴۵
تپه‌های تاریخی فراوانی در این منطقه وجود دارد که بزرگترین و مشهورترین آنها تپه میل است. این تپه در نزدیکی چاله طرخان حدود ۳-۴ کیلومتری شمال غربی طالب آباد واقع شده است. تپه میل از بناهای دوره ساسانی است که توسط موزه ایران باستان تعمیر شده و در محل نیز موزه کوچکی برای آن ترتیب داده شده است که بعضی اشیا پیدا شده در محل را در آن نگهداری میکنند. بزرگترین سند در مورد تاریخ ده طالب آباد "تپه طالب آباد" در کنار جاده آسفالته تهران ورامین است. کهنه‌ترین اثار باستانی یافته شده در تپه طالب آباد متعلق به اواخر عهد ساسانی و اوایل اسلامی و جدیدترین آنها بزمان سلجوقیان و قرن ششم تشخیص داده شد.
نخستین سندی که از ده طالب آباد در دست است حاکی از این است که در سال ۱۲۹۷ قمری یعنی در زمان سلطنت ناصر الدین شاه قاجار ، محمد خان نائینی سفر نامه‌ا‌ی بنام "کتابچه خوار از بلوکات معتبره تهران" نگاشته است. در همان زمان طایفه‌ای در حدود ۲۰۰-۳۰۰ خانوار از اطراف شیراز بدین ناحیه مهاجرت میکنند و در گل تپه و شمس آباد و قلعه نو و طالب آباد ساکن میشوند، یکی از بزرگان این مهاجرین که فرزند حاج نبی نامی بوده قلعه شمس آباد کنونی را می‌سازد.
نخستین سند ملکی از طالب آباد مربوط بسال ۱۳۱۱ قمری است. در این زمان مالک ده فخرلملوک از شاهزاده‌های قاجار بوده که پس از مرگش ده چندین دست گشته و در نهایت به رئیس قاجار طایفه دولو فروخته میشود. در سال بعد او سهم خود را به برادرش میفروشد. به این ترتیب مشخص میشود که ده طالب آباد در آغاز متعلق به شاهزادگان قاجار بوده است.
در سال ۱۳۲۶ قمری از طایفه شیرازی مهاجر که در ده طالب آباد ساکن شده بودند فرزند کربلای محمد اسماعیل طالب آبادی بنام احمد فلاح شیرازی بمقام کدخدایی می‌رسد و بنام کدخدا احمد مشهور میگردد. کدخدا احمد بفکر خرید قسمتی از سهام ده افتاده که ابتدا بمرور سهم شاهزادگان قاجار را خریداری مینماید. کدخدا احمد از مقام کدخدایی به مقام مالکی می‌رسد. اندکی پس از این تاریخ سهام حاج معتمد هم توسط ارباب احمد خریداری شده و ارباب احمد به مکه رفته و از آن پس به حاج ارباب احمد شهرت می‌یابد. و مالکین کنونی ده فرزندان همین شخص هستند که در این نواحی به حاج ارباب بزرگ شهرت دارد.
وسعت قلعه طالب آباد آبعادی با حدود ۱۶۰ × ۱۶۰ متر را دارد. بنابراین ۲۵۶۰۰ متر مربع زمین زیر قلعه طالب آباد قرار داشته و تاکنون هم هیچ گونه تغییری نیافته است.
گندم ، جو ، صیفی ، پنبه ، چغندر ، پیاز ، یونجه ، حبوبات و انواع سبزی کشت نباتات و گوسفند ، بز ، گاو ، الاغ ، اسب ، مرغ و خروس دامپروری این منطقه است.
اصلاحات ارزی در ده طالب آباد: به هر یک از دهقانان ۴ هکتار زمین و سه ساعت آب از قنات شور و سه ساعت آب از قنات شیرین سهم رسید و اجاره سالیانه زمین و آب هر دهقان ۳ خروار گندم و ۴۰۰ تومن پول در مدت ۳۰ سال به توافق رسید. بزرگترین مساله برای دهات این نواحی موضوع آبیاری است که همیشه فکر دهقانان را بخود مشغول میکند. واحد آب در این نواحی "سنگ" است. و آن مقدار آب روانی است برابر ۶۲۵ سانتیمتر مربع در سطح بدون شیب جوی که در اصطلاح علمی برابر با ۱۲ لیتر در ثانیه محاسبه میگردد. خرید و فروش آب در این منطقه ساعتی است و ممکن است خرید موقّتی یا سالیانه باشد. سالیانه به این مفهوم که خریدار در مدت یکسال زراعی در گردش بین شش تا دوازده روز که آنرا "خوره" می‌نامند، در هر حوزه حق گرفتن یک‌ساعت آب را دارا است. در این نواحی علاوه بر ساعت و خوره واحد دیگری برای آب دارند و آنرا "طاق" می‌نامند. یک طاق آب عبارت است از یک شبانه روز یا ۲۴ ساعت آب که نیمی از آن شب و نیمی از آن روز محسوب میگردد. معمولاً دهقانان آب را در محلی تحویل گرفته و در محل دیگر تحویل میدهند. ده طالب آباد دارای دو رشته قنات است. که مجموعأ دارای ۱۲ سنگ می‌باشد و این دو رشته قنات: ۱- قنات شور ۲- قنات شیرین
اهالی ده طالب آباد کمتر به تقویم آشنا هستند. زنان بطور کلی به ماه‌های سال قمری اشنا هستند و تاریخ و روز و ماه قمری را خوب می‌دانند و کارها و احتیاجات خود را با این ماه تنظیم میکنند. مردان نیز آشنا یی بدینگونه ماه‌ها دارند ولی سر و کار آنها بیشتر با ماه‌های شمسی است ولی نه با نام فروردین ، اردیبهشت ، خرداد و... بلکه بجای آن نام دوازده گانه منطقه البروج را بکار میبرند. بترتیب فصول: ۱. حمل، ثور، جزا ۲. سرطان، اسد، سنبله ۳. میزان، عقرب، قوس ۴. جدی، دلو، حوت
دو ماه گرم تابستان را چله بزرگ و چله کوچک می‌دانند، مدت چله بزرگ ۴۰ روز و چله کوچک ۲۰ روز است. همچنین برای زمستان نیز چله بزرگ و چله کوچک بکار میبرند. ساعتی که برای نشان دادن وقت در این ده بکار میرود در گذشته بیشتر و امروز کمتر ایرانی کوک است چه آنرا طوری ترتیب میدهند که ساعت ۱۲ غروب میشود، ساعتها یی را که ساعت ۱۲ ظهر را نشان میدهند فرنگی کوک می‌نامند، البته بهمانگونه که غروب ساعتهای فرنگی کوک متغیر است ظهر ساعتهای ایرانی کوک هم متغیر است و بیشتر ظهر را از روی خورشید می‌فهمند و گاهی چوبی را مستقیم بزمین فرو برده هنگامی که سایه آن به حداقل طول خود رسید می‌فهمند که ظهر شده است ، ساعت ۱۲ صبح را "دسته" می‌نامند مثلا دو ساعت از دسته گذشته و یا ساعت سر دسته است.
این مونوگرافی بدون شک سر آمد کارهای مشابه است که از طرف موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی عرضه میگردد و جای خوشوقتی است که در این طریق پیشرفتی محسوس ملاحظه میشود.
احسان نراقی استاد و مدیر موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی
مونوگرافی ده طالب آباد" حاصل شش سال تحقیق نگارنده است از سال ۱۳۳۸ که به عضویت گروه تحقیق جامعه شناسی شهری پذیرفته شده و به تحقیق پرداختم. پس از یک سال مطالعه در امور روستایی از آغاز سال ۱۳۳۹ ماموریت یافتم که زیر نظر استاد ارجمند جناب آقای "دکتر شاپور راسخ" به تحقیق روستایی و مونوگرافی در این مورد تهیه نمایم.
جواد صفی نژاد
دانشکده علوم اجتماعی و تعاون ، ۱۳۴۵
Keine Kommentare:
Kommentar veröffentlichen